Cây xà sàng tử là gì?
Xà sàng tử là một trong những loài cây thân thảo, số được hàng năm và là vị thuốc quý được sử dụng nhiều trong đông y. Thân cây có chiều dài trung bình từ 0,4 cho đến 1m, Cây có thân mềm, phân nhiều nhánh và có rãnh dọc. Lá mọc so le nhau, sẻ lông chim 2 – 3 lần, hình mác nhọn và có hai mặt nhẵn mịn, có bẹ lá ngắn, cuống lá dài từ 4 đến 8cm. Hoa xà sàng mọc thành cụm, tán kép, phân thành 15 – 30 nhánh, màu trắng và có nhị dài vươn ra khỏi cánh hoa, cuống hoa dài từ 7 đến 12 cm. Quả có chiều dài từ 2 đến 5 mm. Mùa hoa quả diễn ra vào tháng 4 – 6.
Xà sàng có tên khoa học là Cnidium monnieri (L.) Cuss. (Selinum momnnieri L.), thuộc họ Hoa tán Umbelliferae và được biết với các tên khác như: cây giần sàng, xà túc, xà mễ.
Cây xà sàng phân bố ở đâu?
Thuộc dạng cây mọc hoang, mọc ở những nơi đất trống trong nước ta. cây thuốc này chủ yếu phân bố tập trung ở các tỉnh miền Bắc, từ Nghệ An, Hà Tĩnh trở ra. Xà sàng ưa thích nghi với điều kiện khí hậu ẩm mát của mùa xuân. Loài cây này có sức sinh trưởng mạnh mẽ, đôi lúc còn bị coi là cỏ dại, mọc lấn át các loại cây trồng nông nghiệp khác.
Bộ phận dùng làm thuốc:
Phần được sử dụng là quả phơi hay sấy khô của cây xà sàng.
Thành phần hóa học trong xà sàng tử:
Theo một số nghiên cứu đã chỉ ra, thành phần hóa học có trong cây xà sàng tử bao gồm những chất chính như:
- Trong tinh dầu: Với tỷ lệ 1,3% có mùi hắc đặn biệt. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là chất L.pinen, camphen và bocnylisovalerianat.
- Chất ostola tinh thể không màu có công thức C15H16O3′ đôk chảy 8205-8305. 3.
- Chất dầu màu đen xanh có thành phần chủ yếu là 92,66% axit béo không no, 4,56% axit béo no và 0,38% chát không xà phòng hoá được, 3,27% glyxerin.
Những nghiên cứu khoa học về cây xà sàng tử:
Theo các nghiên cứu trên động thực vật đã chỉ ra, Dịch chiết xà sàng với hoạt chất osthol (nhóm coumarin) có thể phòng ngừa được các cơn rung thất, chống rối loạn nhịp tim. Hoạt chất osthol từ xà sàng tử làm giảm các phản ứng quá mẫn trên da.
Dịch chiết từ xà sàng tử với nhóm coumarin toàn phần được chứng minh có khả năng phòng ngừa được loãng xương ở giai đoạn đầu ở thời kỳ mãn kinh của phụ nữ.
Nhóm coumarin toàn phần từ quả xà sàng được cho rằng có tác dụng bổ thận tráng dương.
Theo tài liệu nước ngoài, xà sàng tử còn có tác dụng lợi tiểu, tiêu sưng, chữa tiêu hóa kém, an thần.
Nghiên cứu trên chuột cho thấy, Xà sàng tử có tác dụng như testosterone, cho chuột uống nước sắc xà sàng, thấy có tác dụng làm tăng trọng lượng tử cung và buồng trứng.
Theo đông y:
Cây xà sàng có vị cay đắng, tính bình, hơi có độc, quy vào hai kinh thận và tam tiêu. Tác dụng giúp cương dương, ích thận tử phong táo thấp, hỗ trợ chữa liệt dương, hỗ trợ chữa bộ phận sinh dục ẩm ngứa, phụ nữ lạnh tử cung, khó có con và hỗ trợ chữa xích bạch đới.
Công dụng của xà sàng:
- Giúp ôn thận tráng dương, khu phong táo thấp, sát trùng và trị ngứa.
- Hỗ trợ chống rối loạn nhịp tim, chống dị ứng.
- Hỗ trợ tốt cho hệ thống thần kinh và hỗ trợ ngăn ngừa chứng loãng xương.
- Hỗ trợ chữa liệt dương và hỗ trợ chữa bộ phận sinh dục ẩm ngứa.
- Hỗ trợ chữa phụ nữ lạnh tử cung, khó có con và giúp trừ khí hư.
- Hỗ trợ chữa lòi dom và giúp chữa mày đay.
- Hỗ trợ chống rối loạn nhịp tim, chống dị ứng và giúp an thần, gây ngủ.
- Hỗ trợ ngăn ngừa loãng xương.
Một số bài thuốc từ cây xà sàng:
Chữa nam giới dương nuy (liệt dương):
Dùng xà sàng tử, ngũ vị tử, thỏ ty tử – 3 thứ liều lượng bằng nhau; nghiền mịn, hoàn với mật thành viên bằng hạt ngô đồng; ngày uống 3 lần, mỗi lần 5g.
Chữa phụ nữ tử cung lạnh không thụ thai được:
Xà sàng tử 12g, ba kích 12g, ngũ vị tử 8g, phá cố chỉ 8g, nhục quế 8g; tất cả tán thành bột mịn, có thể làm thành viên; mỗi ngày uống 24g với nước sắc dây tơ hồng sao 30g làm thang.
Chữa ngọc hành sưng đau:
Dùng hạt xà sàng tán thành bột mịn, hòa với lòng trắng trứng gà đắp vào, khô lại đắp thứ mới. Chủ trị ngọc hành sưng to như dùi trống.
Chữa bạch đới khí hư:
Xà sàng tử, phèn chua – 2 vị bằng nhau; tán nhỏ; nấu hồ trộn vào làm thành viên bằng quả táo, bọc lụa hay gạc cho vào âm hộ, thấy nóng bỏ ra. Có thể sắc để thụt rửa.
Chữa viêm âm đạo do trùng roi:
Dùng xà sàng tử 30g, hoàng bá 9g; tất cả tán thành bột mịn, trộn với glycerogelatin làm thành thuốc đĩnh 2g (mỗi thỏi nặng 2g); mỗi ngày đặt 1 thỏi vào âm đạo.
Chữa bộ phận sinh dục lở ngứa:
Dùng giần sàng, lá sen, bèo ván – mỗi thứ 1 nắm; nấu nước xông và rửa (Nam dược thần hiệu).
Chữa trĩ ngoại:
Xà sàng tử 40g, cam thảo 40g; tán nhỏ, trộn đều; ngày uống 9g, chia ra làm 3 lần uống, mỗi lần 3g. Đồng thời nấu nước xà sàng tử xông và rửa chỗ đau.
Lưu ý:
Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, tuyệt đối không tự ý bốc thuốc theo thang hướng dẫn. Để biết thêm thông tin cụ thể vui lòng tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng.