Nội dung chính
Ngũ Vị tử là gì?
Ngũ vị tử là dạng cây thân leo to và là một vị thuốc quý trong đông y, cây dây leo này có chiều dài khoảng 3m hoặc cũng có thể dài hơi tùy vào các cây khác nhau.
Lá của ngũ vị tử thường dài, thường rơi vào khoảng 9 đến 12cm, rộng từ 3-7cm, mọc so le nhau, có hình trứng, phía gốc thuôn hẹp và phía bên trên đầu thuôn nhọn lại, bên mép lá có khía răng cưa nhỏ. Mặt trên của lá cây có màu lục sẫm, mặt dưới có lông ngắn ở vị trí gân những lá non và có cuống lá dài từ 1,5 đến 3 cm.
Thân cây thuộc dạng thân leo, có màu xám nâu, trên bề mặt cây có những nốt sẩn và những cành non thường có cạnh.
Hoa của ngũ vị tử có màu vàng, thường có từ 9 đến 12 cánh, thuộc hoa đơn tính, mọc khác gốc và hoa có mùi thơm, thường ra hoa vào tháng 5 đến 7.
Quả có hình cầu, mọng, đường kính trung bình của quả ngũ vị tử từ 5 đến 7mm, khi quả chín có màu đỏ sẫm, hạt bên trong có màu vàng và ngũ vị thường kết trái vào những tháng như tháng 8 và 9.
Ngũ vị tử có tên khoa học là Schisandra chinensis (Turcz) Baill thuộc họ Schisandraceae và được biết đến với các tên khác như: Ngũ mai tử, sơn hoa tiêu.
Phân bố:
Ngũ vị tử thường mọc hoang ở những nơi có khí hậu mát, sống ở trên núi có độ cao từ 1300 đến 1600m, được phân bố chủ yếu ở các vùng Đông Nam Á, Đông Á, và có xuất hiện một số loài ở vùng Bắc Mỹ. Ở Việt Nam cây ngũ vị tử có mặt ở các vùng núi phía Bắc như vùng Xà Xén, thuộc xã Sa Pa, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Tuy nhiên loại cây này vẫn chưa phổ biến ở Việt Nam nước ta, vì vậy mà vẫn phải nhập khẩu từ Trung Quốc về sử dụng.
Bộ phận dùng của cây ngũ vị tử:
Theo một số chuyên gia đánh giá, phần quả của loại cây này có chứa nhiều dược chất nhất, vì vậy mà người ta sử dụng quả của nó để làm thuốc. Sau khi thu hoạch, loại bỏ các tạp chất, sau đó phơi khô hoặc sấy khô là có thể sử dụng.
Thành phần hóa học:
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, thành phần chính có trong quả của cây ngũ vị tử bao gồm những chất chính như: Tinh dầu, acid hữu cơ, vitamin C, đường, chất béo.
Những nghiên cứu khoa học về quả ngũ vị tử:
Vào năm 2007, theo một nghiên cứu cho thấy, chiết xuất từ quả cây ngũ vị tử có tác động tích cực đáng kể đối với bệnh Alzheimer, có khả năng ngăn chặn sự hình thành của các amyloid beta peptide dư thừa trong não.
Một nghiên cứu trên động vật vào năm 2013 cho thấy phấn hoa được chiết xuất từ cây ngũ vị tử có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ trước những thiệt hại gây ra trong gan chuột.
Theo một nghiên cứu vào năm 2016 đã phân tích tác dụng chiết xuất từ ngũ vị tử đối với phụ nữ có triệu chứng mãn kinh. Nghiên cứu đã theo dõi 36 phụ nữ mãn kinh trong suốt một năm. Các nhà nghiên cứu xác định rằng loại thảo dược ngũ vị tử có hiệu quả trong việc giảm bớt một số triệu chứng thời kỳ mãn kinh.
Nghiên cứu trên chuột gần đây của các nhà khoa học cho thấy chiết xuất của cây ngũ vị tử còn có tác dụng chống trầm cảm.
Một nghiên cứu vào năm 2014 ở Hàn Quốc đã báo cáo rằng loại trái cây này có tác dụng chống hen suyễn bằng cách ức chế các kháng thể kích thích dị ứng trong khi làm giảm phản ứng tăng cường khiến đường thở bị co thắt và đóng lại.
Theo nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Pusan vào năm 2009 các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng chiết xuất từ loại quả này có thể giúp các mạch máu tim giãn nở, cải thiện tình trạng máu lưu thông và hạ huyết áp trên chuột bạch.
Theo đông y:
Ngũ vị tử có vị chua, tính ấm, quy vào kinh phế, thận. Tác dụng giúp thu liễm phế khí, chỉ khái, sáp trường, chỉ tả, liễm hãn, an thần và giúp chữa ho, miệng khô, khát nước, mệt mỏi,….
Công dụng của ngũ vị tử:
- Hỗ trợ điều trị viêm gan, vàng da.
- Hỗ trợ chống suy nhược cơ thể và tăng cường sự chuyển hóa các chất trong cơ thể.
- Giúp chữa ho, miệng khô, khát nước, mệt mỏi, di tinh và hỗ trợ trị mồ hôi trộm.
- Giúp hỗ trợ làm bổ thận, tráng dương.
- Hỗ trợ điều trị liệt dương, yếu sinh lý, xuất tinh sớm.
- Giúp bồi bổ sức khỏe và giúp tăng cường sức khỏe cơ thể.
- Hỗ trợ điều trị đau lưng, tiểu đục, mất ngủ, mệt mỏi.
- Hỗ trợ làm giảm các triệu chứng thời kỳ mãn kinh.
- Hỗ trợ chống lại bệnh Alzheimer và làm giảm căng thẳng, phiền muộn.
Một số bài thuốc về ngũ vị tử:
Chữa tỳ thận dương hư đi tả:
Sử dụng Ngũ vị tử 6g; phá cố chỉ 12g; nhục đậu khấu, ngô thù du, mỗi vị 4g. Các vị tán nhỏ, luyện viên vói đại táo và sinh khương. Mỗi lần uống 10g, ngày một lần hòa với ít nước muối làm thang.
Chữa suy nhược cơ thể do phế khí hư:
Dùng Ngũ vị tử 10g; thục địa, tử uyển, tang bạch bì, mỗi vị 12g; đảng sâm, hoàng kỳ, mỗi vị 10g. sắc uống ngày một thang.
Chữa suy nhược cơ thể do mất máu, thiếu máu:
Sử dụng Ngũ vị tử 6g; đảng sâm 16g; huyền sâm, địa hoàng, mỗi vị 12g; thiên môn, mạch môn, mỗi vị 10g; đan sâm, phục linh, viễn chí, đương quy, bá tử nhân, toan táo nhân, mỗi vị 8g; cát cánh 6g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa hen suyễn ở người già:
Dùng Ngũ vị tử 6g; mạch môn 16g; sa sâm bắc, ngưu tất, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa chứng tân dịch không đủ, miệng khô, khát nước:
Sử dụng Đảng sâm 12g, mạch đông 12g, ngũ vị tử 6g. Sắc uống ngày 1 thang.
Lưu ý:
Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, tuyệt đối không tự ý bốc thuốc theo thang hướng dẫn. Để biết thêm thông tin cụ thể vui lòng tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng.
Không dùng cho người người viêm khí phế quản mới phát gây ho, sốt.
Người bị nhiệt thịnh không nên dùng.
