Gan có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống. Gan thực hiện các chức năng thiết yếu và điều hòa các hoạt động sống. Gan có khả năng tái tạo lại các tế bào bị tổn thương, nếu khối lượng gan bị mất dưới 25% thì gan có thể tái tạo hoàn toàn.
Chức năng của gan:
Chức năng chuyển hóa:
Gan là trung tâm chuyển hóa của cơ thể, gan chuyển hóa các chất dinh dưỡng Glucid, Protid, Lipid, đường, các acid amin và nhiều chất quan trọng khác.
Chức năng chống độc:
Gan ngăn chặn các chất độc xâm nhập vào qua đường tiêu hoá và thải trừ các chất độc do cơ thể tạo ra bằng đường mật hoặc bằng các phản ứng khử độc của gan.
Chức năng tạo mật:
Tế bào gan bài tiết ra mật được chứa ở túi mật. Mật hỗ trợ quá trình tiêu hóa và giúp cơ thể hấp thu các vitamin tan trong mỡ.
Chức năng tạo máu và dữ trữ máu:
Gan là nơi sản xuất các protein, lipoprotein, phospholipid, dự trữ vitamin B12, acid folic và sắt để tạo máu. Ở gan dự trữ khoảng 500 ml máu.
Các nguyên nhân gây bệnh gan:
Những nguyên nhân từ bên ngoài:
Nhiễm độc:
Các độc tố từ thức ăn, rượu hoặc hóa chất gây tổn thương gan, nếu nhiễm độc nhẹ gan có thể hồi phục hoàn toàn, nếu nặng sẽ gây hoại tử tế bào gan. Nhiễm độc kéo dài do rượu hoặc hóa chất là nguyên nhân chính gây xơ gan do tế bào gan bị tổn thương không hồi phục.
Nhiễm khuẩn:
do nhiễm virus ( virus viêm gan A, B, C, D, E, G), nhiễm ký sinh trùng ( ký sinh trùng sốt rét, sán lá gan ) , nhiễm khuẩn (E. coli, lao, giang mai ) gây tổn thương gan.
Thiếu dinh dưỡng:
Thiếu dinh dưỡng ảnh hưởng tới chức năng gan, gây nhiễm mỡ gan, lâu dài dẫn tới xơ gan.
Những nguyên nhân bên trong:
Các bệnh về tim mạch, tuần hoàn, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa các chất trong cơ thể, các bệnh nội tiết (bênh basedow), bệnh thần kinh thực vật, lá lách cũng gây các rối loạn chức năng của gan dễ dẫn tới nhiễm mỡ gan, xơ gan, suy gan.
Các bệnh lý về gan:
Bệnh viêm gan:
Do các tế bào gan bị viêm gây tổn thương gan. Viêm gan có thể tự khỏi hoặc có thể tiến triển gây sẹo tại gan. Viêm gan cấp tính là khi bệnh chỉ kéo dài dưới 6 tháng, còn viêm gan mãn tính là khi bệnh kéo dài hơn.
Nguyên nhân gây viêm gan
chủ yếu là do các virus viêm gan A, B, C, D, E, G, là một bệnh truyền nhiễm phổ biến trên thế giới, nguy hiểm nhất là viêm gan siêu vi B và C.
Virus viêm gan B và C lây chủ yếu qua đường máu, lây từ mẹ sang con, lây qua đường sinh dục, lây do tiếp xúc với người bệnh. Ở Việt Nam tỉ lệ mang virus viêm gan B rất cao khoảng 15-20%, mang virus viêm gan C khoảng 1,8%.
Virus viêm gan A lây chủ yếu qua đường tiêu hóa, do thức ăn và nước bị nhiễm Virus viêm gan A . Theo thống kê có đến hơn 90% dân số đều đã có nhiễm Virus viêm gan A .
Bệnh viêm gan siêu vi D, E, G : Hiếm gặp ở VN.
Các nguyên nhân khác gây viêm gan:
có thể do dùng thuốc, nhiễm độc hóa chất hoặc do uống rượu. Viêm gan do rượu có thể gây tử vong hoặc làm bệnh nặng hơn ở người có bệnh gan từ trước như viêm gan siêu vi, xơ gan…
Bệnh gan nhiễm mỡ:
Gan nhiễm mỡ là khi tế bào gan tích tụ lượng chất béo vượt quá 5% trọng lượng gan, làm gan phồng to hơn bình thường.
Có nhiều nguyên nhân làm gan bị nhiễm mỡ:
Do uống rượu: Rượu làm tăng huy động mỡ từ các mô dự trữ và làm giảm sự thải mỡ của gan, gây suy giảm chức năng gan, gây nhiễm mỡ gan cấp hoặc mạn tính. Gan nhiễm mỡ do rượu thường là một bệnh có thể hồi phục, tuy nhiên nếu tiếp tục uống thường dẫn đến viêm gan và xơ gan do rượu.
Do bệnh béo phì: Có 80% – 90% những người mắc bệnh béo phì bị gan nhiễm mỡ.
Các nguyên nhân khác có thể làm gan bị nhiễm mỡ như:
mắc bệnh tiểu đường, bệnh tăng mỡ máu, chế độ ăn thiếu dinh dưỡng, do nhiễm độc, do sử dụng thuốc.
Bệnh xơ gan:
Xơ gan là một bệnh gan mạn tính, do các tế bào gan bi hư hại, chết dần và bị thay thế bởi các mô xơ lan tỏa trong gan, làm mất cấu trúc và chức năng bình thường của gan.
Các nguyên nhân thường gây ra xơ gan bao gồm: do uống rượu thường xuyên, do viêm gan siêu vi B, C mạn tính, do gan nhiễm mỡ, do ứ mật, do ký sinh trùng, nhiễm độc hóa chất, …
Xơ gan gây suy gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa (biểu hiện cổ chướng, lách to, giãn tĩnh mạch thực quản, tĩnh mạch hậu môn, tăng tuần hoàn bàng hệ…). Tổn thương gan do xơ gan là tổn thương không hồi phục, các biện pháp điều trị có thể giúp ngăn ngừa gan bị tổn thương thêm và làm giảm các biến chứng. Cai rượu là cách điều trị quan trọng trong xơ gan do rượu
Ung thư gan:
Ung thư tế bào gan nguyên phát: là ung thư bắt đầu xảy ra từ tế bào gan, trên 80% số trường hợp ung thư gan là ung thư tế bào gan nguyên phát.
Viêm gan virus mãn tính, xơ gan là những yếu tố nguy cơ gây ung thư gan nguyên phát.
Ung thư di căn gan: là do ung thư xuất phát từ tế bào khác trong cơ thể lan đến tế bào gan.
Các biểu hiện của bệnh gan:
Các biểu hiện trên da:
Các biểu hiện ở da có thể là những dấu hiệu đầu tiên của các bệnh ở gan.
Vàng da, vàng mắt là biểu hiện quan trọng dễ nhận biết, do tế bào gan bị tổn thương làm tăng sắc tố mật trong máu, da người bệnh có màu từ vàng nhạt đến vàng sậm.
Các biểu hiện trên da như sẩn ngứa nổi cục, dị ứng, mụn nhọt, nổi ban đỏ ở lòng bàn tay bàn chân, hình thành sao mạch có thể là những biểu hiện ban đầu của bênh gan, do chức năng của gan đã bị suy giảm.
Các biểu hiện toàn cơ thể:
- Chán ăn, ăn không tiêu, táo bón, rối loạn tiêu hóa. Người mệt mỏi, gầy sút, giảm cân
- Đau tức ở vùng gan hay gọi là hạ sườn phải, có thể sờ thấy gan mấp mé dưới bờ sườn.
- Nước tiểu vàng
- Dễ bị chảy máu dưới da và niêm mạc như chảy máu cam, chảy máu chân răng.
Các biểu hiện tại gan:
Men gan tăng cao: Các chỉ số xét nghiệm SGOT, SGPT, GGT tăng cao là thể hiện tình trạng tế bào gan đã bị tổn thương. Các bệnh viêm gan, viêm gan do virus, bệnh đường mật, sốt rét, tăng mỡ máu hoặc ở người uống nhiều rượu đều gây tăng men gan.
Ở bệnh gan nhiễm mỡ có tình trạng ứ mỡ tràn lan trong gan làm cho gan to, ở bệnh xơ gan xuất hiện các tổ chức xơ làm gan cứng chắc, gan mất đi cấu trúc và chức năng bình thường
Viêm gan ở Việt Nam?
Hiện nay trên thế giới có khoảng 2 tỷ người mắc các bệnh lý về gan, có 6-10 triệu ca mỗi năm phát hiện viêm gan trên thế giới. 1,5 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới do viêm gan gây ra.
Theo thống kê của bộ y tế, hiện nay Việt Nam có trên 20 triệu người nhiễm virut viêm gan. Trong đó khoảng 8 triệu người đang trong tình trạng viêm gan mạn tĩnh, xơ gan và ung thư gan. Đặc biệt, ung thư gan gây ra khoảng 22 000 ca tử vong mỗi năm, đứng thứ 3 trong số các nguyên nhân gât tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Tuy nhiên các con số thống kê cũng cho thấy 70% bệnh nhân chưa biết mình bị nhiễm bệnh, khi được phát hiện thì bệnh đã chuyển sang giai đoạn nặng.
Xem thêm: Bệnh đau dạ dày, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị!